Bouw Adaptief

  • Water◼◼
  • Hitte◼◼
  • Biodiversiteit◼◼
  • Stadslandbouw◼
  • Luchtkwaliteit◼◼
  • Energie◼
  • Multifunctioneel ruimtegebruik◼◼
  • Kosten◼
  • Constructiekosten◼◼
  • Onderhoud/beheer◼

Groene daken

Groene daken warmen minder op dan bitumen- of EPDM-daken. Als bouwsteen naar een duurzame stedenbouw worden steeds vaker groene daken gerealiseerd. Groene daken hebben veel voordelen. Naast de prettigere aanblik zijn de capaciteit voor regenwaterbuffering, het binden van fijnstof en de geringere opwarming van het dak zelf en de omgeving vaak een overweging voor de aanleg van groene daken. Groene daken leveren een wezenlijke bijdrage aan een grotere biodiversiteit in de stad.

California Academy of Sciences, architect: Renzo Piano, San Francisco © atelier GROENBLAUW, Madeleine d'Ersu

‘Groene daken’ is een verzamelbegrip dat betrekking heeft op mos/sedumdaken, gras/kruidendaken, retentiedaken en gebruikt wordt voor beloopbare beplante daklandschappen en hellende daken. In principe worden twee typen groene daken onderscheiden, namelijk extensieve groene daken en intensieve groene daken. Het onderscheid in extensief en intensief berust op de intensiteit van het noodzakelijke beheer; daarnaast is ook de opbouw verschillend. Extensieve groene daken zijn dunner en dus lichter qua opbouw en over het algemeen minder kostbaar. Extensieve groene daken kunnen hierdoor ook eerder toegepast worden op bestaande gebouwen. Intensieve groene daken variëren van bewaterde gras/kruidendaken tot beloopbare stadsparken op gebouwen.

Dak van het European Patent Office in Rijswijk © Copijn

Groene daken zijn toepasbaar op daken met een helling van 1o tot 35o. Boven 35o zijn extra voorzieningen noodzakelijk om het afschuiven te voorkomen. Steilere daken drogen ook sneller uit vanwege de snellere afvloeiing van regenwater. Als de extra voorzieningen tegen afschuiven de dakhuid doorboren brengt dat extra risico’s voor lekkage met zich mee. Voor regenwaterbuffering is een helling tot 7o het efficiëntst.

Om de begroeide daken beloopbaar te maken of verblijfsplekken te realiseren dient er altijd verharding aangebracht te worden.

Hellend groen dak, , De Vouw Hoofdkantoor Afvalzorg NV © Optigroen

Er is goede documentatie van verschillende producenten met principedetails, uitvoeringsrichtlijnen en technische gegevens beschikbaar. Er zijn standaardpakketten met verschillende doelstellingen zoals regenwaterretentie, biodiversiteit en/of verblijfsdak verkrijgbaar. Groene daken zijn inmiddels door verschillende aanbieders doorontwikkeld en als totaalpakket van planning, aanleg, onderhoud en alle bijbehorende garanties leverbaar. Enkele aanbieders hebben programmatuur ontwikkeld waarmee de invloed van het groene dak op de waterhuishouding kan worden bepaald.

Dak van het European Patent Office in Rijswijk © Copijn

In Nederland zijn platte daken over het algemeen berekend op een belasting van 1 kN/m2 voor de grindlaag. In bestaande situaties kan dus de grindlaag bijna altijd vervangen worden door een extensief groen dak zonder extra constructieve maatregelen. Een verzadigd groen dak met een dikte van circa 7 cm blijft onder deze toegestane belasting. Bij het toepassen van groene daken die dikker zijn en voor intensieve groene daken in bestaande en in nieuwbouwsituaties dient per geval onderzocht te worden of extra constructieve maatregelen vereist zijn.

Positieve effecten

Wateropgave

Groene daken dragen bij aan de verhoging van de sponswerking van de stad. Het bufferende effect is het grootst bij kleine tot gemiddelde regenbuien. Bij heftigere en langdurige regenbuien is de bijdrage van een lichtgewicht groendak door de verzadiging van het pakket nog maar gering. Om regenwater te bergen in substantiëlere hoeveelheden kan op nieuwbouw of als het dak van een bestaand gebouw het gewicht kan dragen een retentiedak worden toegepast.

Hittestress

Door de opwarming van de verharde vlakken zoals wegen en gebouwen is ‘s zomers de temperatuur in steden gemiddeld 3oC tot zelfs 10oC hoger dan in het omliggende land. Groene daken helpen mee de stedelijke opwarming te verlagen en zo het microklimaat te verbeteren. De oppervlaktetemperatuur van groene daken is op een zonnige dag in de zomer circa 27oC, een bitumendak warmt op tot circa 70oC.

Temperatuurcurve gebaseerd op oppervlaktemateriaal op 10 augustus 1997 © Bauder, 2010

Groene daken hebben een hogere albedo dan zwarte daken of pannendaken. Door verdamping blijft de oppervlaktetemperatuur zelfs lager dan bij de tegenwoordig aangeprezen wit geschilderde daken. Een stad met meer groene daken blijft dus koeler dan een stad met witte daken. [Weiler, 2009]

Daktemperaturen op een normaal dak en een groen dak © Weiler, 2009

Biodiversiteit

Groene daken kunnen een belangrijke ‘stepping stone’ voor allerlei planten en dieren vormen in het toenemend versteende stadslandschap.

Uit een promotieonderzoek aan de Universiteit Tübingen blijkt dat de plantenkeuze op groene daken bepalend is voor de aanwezigheid van dieren. Voor dit onderzoek werden meer dan 120 typen dakbegroeiingen onderzocht.

Eenvoudige extensieve begroeiingen worden doorgaans alleen tijdelijk door vliegende diersoorten bewoond en moeten ieder jaar opnieuw weer veroverd worden.

Intensieve begroeiing biedt jarenlang duurzame leefruimte voor dieren.

Bodemdieren zoals regenwormen kunnen op de lange termijn alleen overleven als er stukken met een hogere substraatopbouw of er gedeeltelijke substraatheuvels aanwezig zijn, dit in verband met vorst. In een gestructureerde en afwisselende begroeiing komen uiteraard de meeste diersoorten voor. Extensieve begroeiing in combinatie met enkele substraatheuvels en een vegetatie van sedum/kruiden/struikgewas met een structuurelement, zoals een tijdelijke kleine waterpartij, dood hout en een grindgedeelte is ecologisch het meest waardevol [Mann, 1998].

Luchtkwaliteit

EPA, het milieubureau van de VS, vermeldt dat een groendak 1 kg fijnstof/m2  kan binden, vastleggen in de bodem en in de plant. Uiteraard verwijdert een groendak CO2 uit de lucht en produceert het zuurstof zoals alle planten. Groene daken filteren ook andere milieubelastende stoffen zoals NOx [EPA, Green roofs, 2008].

Zonnecollectoren werken beter in een koele omgeving en kunnen prima gecombineerd worden met groene daken. © Amar Sjauw En Wa

Mitigatie

Door de lagere luchttemperatuur op groene daken blijft de werking van zonnecollectoren op zomerse dagen beter. De geleiding van materialen voor elektriciteit is beter bij lagere temperaturen. De combinatie van zonnecollectoren en een groendak heeft een gunstig effect op de biodiversiteit op het dak door de afwisseling van zon en schaduw ontstaan verschillende microklimaten.

Geluidsisolatie

Door absorptie en massa heeft een groen dak een positief effect in sterk geluidsbelaste omgevingen zoals aanvliegroutes van vliegvelden. Zowel het geluidsniveau in de onderliggende ruimtes als ook in de omgeving wordt verlaagd. Groene daken verminderen de geluidsweerkaatsing door absorptie met ongeveer 3 dB en verhogen de geluidsisolatie met ongeveer 8 dB [Gemeente Rotterdam, 2006].

Belevingswaarde

Groene daken hebben door de hier omschreven aspecten een gunstig effect op de leefbaarheid in de stad maar zijn vooral, voor zover zichtbaar of beloopbaar, een verrijking van het stadslandschap.

Levensduur en onderhoud

Vakkundig uitgevoerde groene daken hebben een wezenlijk langere levensduur dan conventionele bitumineuze of EPDM-daken. Door de geringere temperatuurverschillen in een groendak worden deze minder belast, de groene laag beschermt de dakhuid bovendien tegen mechanische beschadiging en tegen UV-straling.

Literatuur